Çalışmıyorsanız, mutlaka iş bulun. Hazıra dağ dayanmaz. Çevrenize bu isteğinizden bahsedin. En kolay iş çevre ile bulunur. Deneyim kazanmak için yarı zamanlı, düşük ücretli işlerden başlayabilirsiniz. Önemli olan başlamak. Eğer çalışıyorsanız kariyerinizde yükselmek için gerekli adımları atın. Belki çalıştığınız yerde ek görevler üstlenerek maaşınızı artırmayı talep edebilirsiniz. Becerilerinizi sürekli güncellemek ve sağlam bir profesyonel ağ oluşturmak, pozisyonunuzu yükseltmek için faydalı olur. Olduğunuz yerde yükselme şansı görmüyorsanız, iş arayın.
MASKE
Çalışan annelerde çok sık rastladığım bir duygu var; suçluluk! İdeal annelikle ilgili anlatılan ve çoğu zaman doğru olmayan hikayelere ek sosyal medyada gösterilenler, ‘Acaba çocuğumun yanında olamıyor muyum?’ duygusu yaratıyor. Bu tip düşünceler geldiğinde şunu hatırlayın: Uçaklarda maskeyi önce kendinize, sonra çocuğunuza takın derler. Siz iyi olacaksınız, finansal durumunuz iyi olacak ki o da iyi olsun. Doğru olanı yapıyorsunuz.
KONUŞUN
Çocuk para ile ilgili çok soru soruyorsa paragöz değil, meraklı demektir, cevap verin. Finansal durumunuz hakkında gerçekçi olun, ama endişelendirmeyin. Paranın sınırlı bir kaynak olduğunu ve akıllıca harcanması gerektiğini anlatın.
KITLIK BİLİNCİ
İki tür bilinç var: Bolluk ve kıtlık. Madde ile olan ilişkinizi gözden geçirin; çocuğunuzu kıtlık bilinciyle kodlamayın. Örneğin eve eşya doldurmayın. Bırakın maddesel varlıklar hayatınızdan geldiği gibi çıkabilsin. ‘Parasız kalırsak!’ gibi düşünceler yerine ‘ek gelir yaratmak için neler yapabiliriz?’ cümlelerini kullanın.
PARA KARAKTERİ
Her birimiz anne babamızdan gördüğümüzle şekillenen kişiliklere sahibiz. Sizin çocuğunuzun sizden ve babasından gördüğü davranışlar, en az genetik kadar önemli. Bu sebeple doğru örnek olmaya çalışın. Bu arada siz para karakterinizi biliyor musunuz? (Uygulamam Monay’da ücretsiz olarak bulabilirsiniz.)
PARAMIZ YOK
Çocuğunuza hiçbir zaman ‘paramız yok’ demeyin. ‘Planımızda yok’ deyin. Bir şey için tutturursa plan yapın. Planlı hayatın ne demek olduğunu görsün.
BABASININ HAYATI
Babası çok daha iyi durumda olabilir, başka kardeşleri olabilir, babasının evlendiği yeni biri olabilir. Bütün bunları siz saygıyla karşılarsanız, o da böyle yapar. Herkesin hayatı için daha kolay olur. Babası ile olan ilişkisinin iyi olması tüm aileye iyi gelecektir.
GEÇİNME BASKISI
Geçim zorluğunun üstesinden gelmenin formülü, söylenmek, kızmak, suçlamak değil hedef koymak, umut dolu insanlarla konuşmak ve geleceğe dair plan yapmaktır. Çevrenizdeki beş kişinin ortalaması olursunuz, o sebeple çevrenizdekilerin neler konuştuğu çok önemli. Geçim sorumluluğunu sakın çocuğa yüklemeyin.
KENDİNİZİ UNUTMAYIN
Unutmayın, ancak siz en iyi halinizde olduğunuz zaman çocuğa en iyisini verebilirsiniz. O yüzden kendinize bakın, alan yaratın. Çocuğunuzla olan para ilişkisinde bir çerçeve koyduğunuz zaman yönetmeniz daha kolay olacaktır. Siz kendiniz için en değerli varlıksınız; böyle olduğunuzda çocuğunuz için de en güzel ve güçlü anne olursunuz.
İSTEK Mİ İHTIYAÇ MI?
Çocuğunuzun hayatta öğrenebileceği en güzel ve temel finansal okuryazarlık kavramı, bir şey istediği zaman onun istek mi yoksa ihtiyaç mı olduğunu anlamaktır. Bunu oyuna çevirebilirsiniz.
KAZANMA DUYGUSU
15 yaşındaki oğlum bu yaz güvendiğimiz bir halı dükkanında çalıştı. Sabah 07.30’da kalkıp Kapalıçarşı’ya gitti, akşama kadar halı katladı. Yabancılara satış yaptı ve para kazandı. 14 yaşındayken iki hafta boyunca bir restoranda bulaşık yıkamıştı. 13 yaşındayken benim kuaförümde yerleri silmişti. Özgüveni o kadar yükseldi ki bir şekilde hayatta hep para kazanabileceğini biliyor. Ve müşteri-ticaret kavramı ile ilgili de çok şey öğrendi.
ÇOCUĞA KIYIN
Çoğu zaman çok korumacı oluyoruz biz anneler, özellikle çalışan anneler. Ama siz kıymazsanız, hayat kıyacak zaten. Bir gün çocuğunuzu ağlatacaklar. En azından bir şey öğretmek adına ağlatan siz olun.
GELECEK KAYGISI VE 2 KANAT
Çocuğunuza verebileceğiniz çok sağlam iki kanat var: Biri yılmazlık, diğeri de kaynaklara erişim. Pes etmeden hedefine doğru gitmesi yılmazlık, gerekli olan paraya, çevreye, işe kısaca ulaşması da ona her zaman bolluk bilinci kazandırır. O sebeple siz bu iki kanat üzerine odaklanın.
BİRİKİM HEDEFİ
Bisiklet, bilgisayar, özel bir oyun… Her neyse, her zaman bir birikim hedefi olması önemli. 15 yaşındaki oğlum spor ayakkabı seviyor, yarısını o biriktiriyor. Bunu başardığı zaman diğer yarısını ben veriyorum, güzel bir oyun gibi bakıyoruz. Para kazandığı için kıymetini biliyor.
7 YAŞ HAFTALIK HARÇLIK
Harçlık 6-7 yaşında başlamalı, haftalık olmalı. Aldığı gün ve saat net olmalı. Harçlığın miktarı arkadaşlarından çok farklı olmamalı. Harçlıkla ne yapacağı çok net kararlaştırılmalı.
14 YAŞ YATIRIM
Yatırım ile tanışması bu yaşlarda olmalı, yavaş yavaş anlamalı. Kullandığı eşyaların, oyunların yani bu şirketlerin borsadaki açılımları var mı, inceleyebilirsiniz. ‘Değer’ ne demek bunu konuşabilirsiniz. Altın ve kripto konularını hafta sonları konuşabilirsiniz. Yatırıma özensin.
VİKİNG GÜCÜ
İki hafta önce Norveç’e gittim, çok etkilendim. Hem fiziksel hem de psikolojik olarak çok güçlüler. Doğanın o kadar içindeler ki güçlerini buradan alıyorlar diye düşündüm. Siz de doğanın gücü ile donatın çocuğunuzu. Dağlar, denizler... İş yaptırın, çalıştırın!