Sidon’lu Antipater
“Kadim Babillilerin kudretli işçiliğini ve Mausoleus'un mezarını gördüm. Ama bulutlara doğru yükselen Efes'teki tapınağı gördüğümde, diğerlerinin tümü gölgede kalmıştı.”
Bizans’lı Philon
Antik çağlardan günümüze kadar uzanan bir tapınağın hikayesini anlatmak istedim bugünkü yazımda. Tanrıça Artemis’in hikayesi.
Artemis bugünkü Ege Denizindeki Mykonos adasının yanındaki kayalık küçük bir adada doğmuştur. Bugün ıssız olan Delos adlı bu adada MÖ 2000'lerde bir liman ve bir mabedi vardı.
Artemis’in kardeşi Apollon gibi saf ışığın tanrıçasıdır, vahşi doğanın, hayvanların, okçuluğun, bereketin ve saflığın tanrıçası olarak bilinir. Ay ve genç kadınlarla güçlü ilişkileri vardır. Bu da onun büyük saygı görmesini sağlamaktaydı.
Kardeşinden bir gün önce doğup Apollon'un doğumu sırasında annesine yardım etmiştir. Annesinin çektiği acıyı gören Artemis evlenmemeye ve bakire kalmaya yemin etmiştir. Artemis, sarışın, güzel, endamlı, ciddi yüzlü, tanrısal bir bakiredir. Saf ışık tanrıçası olarak iffetliyi sembolize eder.
Efes’te Artemis bütün tabiatı dölleyen ve göğsü sayısız memelerle örtülü bir tanrıça gibi düşünülürdü. Artemis ve avcıları bakirelik yemini etmiştir. Artemis kendine yaklaşan erkekleri ya bir çeşit geyiğe ya da tavşana çevirerek onları cezalandırmıştır.
SELÇUK EFES MÜZESİ | Kültür Portalı (kulturportali.gov.tr)
*Efes (Selçuk) (ktb.gov.tr)
Eser, Arkaik Dönem Efes Artemis Tapınağı'nda bulunan kült heykelinden esinlenilerek Roma Dönemi'nde yapılmıştır. Heykel, Efes Müzesi'nin en göze çarpan eserlerinden biridir. Artemis'in hayvanlara hakim ve bereket tanrıçası olduğunu gösteren en güzel örneklerindendir. Hemen hemen aynı özelliklerde, yine iyi bir mermerden oyulmuş ama çok daha küçük iki heykel daha bugün Selçuk Arkeoloji Müzesi'ndedir. Her üçü de çok memelidir. Üçünün de dirsekleri kırık, ön kol ve eller öne uzanmış ve açıktır.
Artemis ile Orion Aşkı
Orion oldukça iri bir cüsseye sahiptir, neredeyse dev gibidir ancak iri yarı fiziği, çok güzel bir yüzle taçlandırılmıştır. Babası Poseidon, Orion'a denizin üzerinde yürüyebilme yeteneği vermiştir. Yakışıklılığı ile nam salan Orion'un sayısız kere başı kadınlarla derde girer.
İlk görüşte Orion'a aşık olan Artemis, kendi kendine aldığı evlenmeme kararını hiçe sayacak kadar bu adamın büyüsüne kapılır. Ancak Artemis'in kardeşi Apollon, kız kardeşinin bu iri cüsseli mahlukla evlenmesini istemez. Çünkü Apollon'un gözünde bu adam kardeşine layık biri değildir. Lakin Apollon ne yaparsa yapsın Artemis'i ikna edemez.
Bir gün Orion yüzerken Apollon Artemis'i Orion'un başı küçük bir nokta kalıncaya kadar uzak bir yere götürür ve o hedefi vurup vuramayacağını sorar. Avcı tanrıça heyecanlanır ve okunu hedefe gönderir. Daha sonra onun Orion olduğunu anladığında çok üzülür ve babası Zeus'tan onu bir takımyıldızı olarak gökyüzüne almasını ister ve böylece Zeus kızının isteğini yerine getirir. Sevgilisinin gökyüzündeki en parlak yıldız olabilmesi için en karanlık yeri seçer ve geceler boyu, parıl parıl parlayan Orion'u seyreder.
Bir çok mitleri olan Av Tanrıçası Artemis heykeli, Louvre Paris, Britannica
Artemis Tapınağı
İzmir Selçuk’taki Efes Antik Kenti’ndedir. MÖ 334-320 yılları arasına tarihlenir. Helenistik dönem tapınaklarının en büyüğüdür. British Museum adına 19. yüzyıl sonu yapılan kazılarda bulunan tapınak kalıntıları, İngiltere’ye götürülmüştür. Müzenin 82 numaralı odasında sergilenmektedir. Müzede Efes Antik Kenti ve Artemis Tapınağı’na ait tarih ve kategorilerine göre farklı galerilere yayılmış çok sayıda arkeolojik kalıntı bulunmaktadır.
Eser, dünyanın Antik Çağ’daki yedi harikasından biridir.
Efes Antik Kentinde Artemis Tapınağından kalanların görüntüsü
Artemis Tapınağı, Lidya’nın en zengin kralı Kroisos tarafından yaptırılmaya başlanmıştı. İçerisinde birçok sanat eserini barındıran, ayrıca dönemin ünlü sanatçılarının mermer ve bronz heykelleri ile bezeli doksan metre yükseklikte ve kırk beş metre genişlikte devasa bir yapıdır. Yangınlar nedeniyle harap olan Artemis Tapınağı, ilk haline benzeyen restorasyonla tekrar yapılmıştır.
M.S. 3. yüzyıldaki Gotik baskınlar nedeniyle ciddi şekilde hasar gören tapınak, 4. yüzyılın sonlarında Hıristiyanlar tarafından nihayet yıkılmadan önce tapınağı harabeye çevirmiş olabilir. Bu alan, bir İngiliz keşif ekibi tarafından yeniden keşfedilene kadar yıllarca kayıptı ve şimdi bölgede ortaya çıkarılan farklı parçalardan bir araya getirilmiş tek bir sütun, antik dünyanın en büyük harikalarından birinden geriye kalan tek şey.
Günümüzde ise Artemis tapınağının görkemli iki heykeli Selçuk Müzesi’inde sergilenmektedir. Fakat Artemis tapınağı bulunmamaktadır; bugün sadece bir sütun kalmıştır. Tapınaktan geriye kalan kabartmalı sütunlar ve arkaik sütun başlıkları ise Londra British Museum'da sergilenmektedir.
Üçüncü Artemis Tapınağı bir modeli (MiniaTurk İstanbul) Miniaturk 009 - Temple of Artemis - Wikipedia
Miniatürk - İletişim (miniaturk.com.tr) - Sütlüce
Haliç Kıyısında bir gün hem Miniaturk Sütlüce, hem Rahmi M. Koç Müzesi Hasköy e gezmesine ne dersiniz. Derim ki harika olur. Ülkemizde, Özellikle İstanbul ve Anadolu’da bulunan başyapıtların minyatürlerinin sergilendiği bir açık hava müzesi olan Miniaturk, öncesinde ya da sonrasında, Koç Müzesinde, birçok makine ve mühendislik harikası eserleri, eski model otomobilleri, uçaklar ve nicelerini görebilirsiniz.
Özellikle çocuklarınızla yapacağınız geziler kendilerinde çok güzel iz bırakacak, siz de eğlenceli bir gün geçirmiş olacaksınız.
23 Aralık 2023
Suadiye
Efes, Atina, Athena
1.tapınak mö 7 yy sel yıkıldı
2.tapınak MÖ 356'da Herostratus adlı bir adamın kundaklaması nedeniyle yandı
3. tapınak mö 4 yy sonlarında
MS 3. yüzyıldaki Gotik baskınlar nedeniyle ciddi şekilde hasar gören tapınak, 4. yüzyılın sonlarında Hıristiyanlar tarafından nihayet yıkılmadan önce tapınağı harabeye çevirmiş olabilir. Bu alan, bir İngiliz keşif ekibi tarafından yeniden keşfedilene kadar yıllarca kayıptı ve şimdi bölgede ortaya çıkarılan farklı parçalardan bir araya getirilmiş tek bir sütun, antik dünyanın en büyük harikalarından birinden geriye kalan tek şey.
Yapımı 120 yılı aşan Artemis Tapınağı'nın temellerini Lidya Kralı olan Kroisos atıyor. Artemis Tapınağı, Tanrıça Artemis’e ithaf ediliyor ve yapımı milattan önce 550 yılında tamamlanıyor. Bütünüyle mermerlerden inşa edilen Artemis Tapınağı, İzmir’in Selçuk ilçesinde bulunuyor. Diana Tapınağı olarak da bilinen bu bölge geçmişte yalnızca ibadet için değil ticaret amacıyla da kullanılıyor. Efes, o dönemlerde güçlü bir ekonomik bölge olarak tüccarlar ve Anadolu’nun her yerindeki yolcular tarafından ziyaret ediliyor. Bu yoğun ziyaretten dolayı Artemis Tapınağı, birçok insana ve kültüre ait bir inanç sembolü haline geliyor.
Modern Türkiye aynı zamanda bir başka harikaya da ev sahipliği yaptı: Eski Yunan kenti Efes'teki Artemis Tapınağı.
Artemis Tapınağı aslında farklı zamanlarda inşa edilip yıkılan üç tapınaktan oluşuyordu. İlk tapınağın yapım tarihi bilinmiyor ancak M.Ö. 7. yüzyılda bir su baskını sonucu yıkıldığını biliyoruz. Kısa bir süre sonra küçük tasarım değişiklikleriyle daha büyük bir şekilde yeniden inşa edildi, ancak MÖ 356'da Herostratus adlı bir adamın kundaklaması nedeniyle yandı. Bu, Büyük İskender'in Makedonya'da doğduğu sıralardaydı ve Plutarch, onun dünyaya gelişiyle tanrıların dikkati dağıldığı için tapınağın yandığını söyleyen bir hikaye anlatır.
Tapınağın üçüncü ve son formu MÖ 4. yüzyılın sonlarında inşa edilmiş ve yüzyıllarca ayakta kalarak kademeli bir düşüşe maruz kalmıştır. Bu, tapınağın yedi harika arasındaki yeri ile en çok ilişkilendirilen versiyonudur ve onu çevreleyen etkileyici sayıdaki peripteral sütunlarla bu versiyon, popüler hayal gücünde varlığını sürdüren şeydir.
MS 3. yüzyıldaki Gotik baskınlar nedeniyle ciddi şekilde hasar gören tapınak, 4. yüzyılın sonlarında Hıristiyanlar tarafından nihayet yıkılmadan önce tapınağı harabeye çevirmiş olabilir. Bu alan, bir İngiliz keşif ekibi tarafından yeniden keşfedilene kadar yıllarca kayıptı ve şimdi bölgede ortaya çıkarılan farklı parçalardan bir araya getirilmiş tek bir sütun, antik dünyanın en büyük harikalarından birinden geriye kalan tek şey.
25 kasım 2019
Artemis heykeli eski yerinde Efes Selçuk’un simgelerinden Artemis heykelinin 20 yıl önce bulunduğu yere yeniden konulması nedeniyle ayrı bir tören düzenlendi. Heykelin birebir bir kopyasının açılışında konuşan Tunç Soyer, 20 yıl önce kaldırılan heykelin, aynı yerde, yeniden kent meydanıyla buluşmasından dolayı heyecan duyduğunu belirtti. Soyer konuşmasında, “Bugün sadece Efes Selçuk için değil, tüm İzmir için çok önemli olan Güzel Artemis Heykeli’nin yeniden kent meydanıyla buluşması, hepimizi çok heyecanlandırıyor. Adına dünyanın 7 harikasından biri olan Artemis Tapınağı inşa edilen Efesli Artemis, Antik Efes’i bir dünya kenti yaparak zenginleşmesini sağlamış, bu coğrafyanın en önemli değerlerinden biridir” dedi. Artemis heykelinin kentin belleğinin bir parçası olduğuna dikkat çeken Filiz Ceritoğlu Sengel ise “Artemis'i tekrar bu meydana dikelim ki herkes buranın Artemis'in bereketli elinin değdiği topraklar olduğunu bilsin” şeklinde konuştu.
