Homeros’un İlyada ve Odesa destanını, sakız ağaçlarının gölgesinde yazdığı rivayet edilir. Sakız Adası (Chios) doğasıyla huzur ve ilham verir. Bu adanın biricik, mücevher gibi titizlikle işlenen, başka yerde yetişmeyen bir de hazinesi var: Damla sakızı.
Damla sakızı görüntüsündeki saflık, doğal lezzeti ve mis kokusuyla eşsiz. Birçok hastalığa iyi gelen Osmanlı sultanlarının bile gözdesi olmuş bu şifalı gözyaşları. Bu kadar özelliği bir arada bulundurmak kolay değil. Kıymetinin farkında, o yüzden çok da nazlı.
Fidan dikildikten sonra ilk verimin alınabilmesi 15 seneyi buluyor. Bakımı, yetişmesi ve işlenmesi zaman ve emek istiyor. Ada halkı damla sakızı yetiştiriciliğini hem ticari hem de geleneksel önemi açısından özenle devam ettirmekte.
Sakız Ağacı
Fotoğraf: TEMA
Sakız Adası'nda çok güzel kadınlara "sakız gibi kadın" derlermiş. Öyle değer veriyorlarmış ki bu kıymetli "Tanrı'nın göz yaşlarına’’, sıkı sıkı koruyorlarmış sakız ağaçlarını. Latince adı Pistacia Lentiscus/Chia olan sakız ağacının fıstıkgiller ailesinden geldiğini öğrendiğinizde belki siz de benim gibi şaşıracaksınız.
Bir tür doğal reçine olan damla sakızı, ağacın kabukları kesilerek toplanıyormuş. Sakız, kabukların içinde göz yaşı şeklinde akmaya başlıyor, bir süre sonra kendiliğinden toprağa düşüyor. 15 gün kadar katılaşması beklendikten sonra sakız kristalleri haline geliyormuş. Kısa süre sonra acılığını kaybeden sakız, kendine özgü muhteşem kokusu ve aromasına kavuşuyormuş. Son kullanma tarihi olmadığından (serin yerde saklamanız şartıyla) doğanın bize sunduğu nadir ölümsüz armağanlardan olsa da en büyük lezzetini ve şifasını ilk bir yıl içerisinde verirmiş.
Araştırma sonucu bulduğum bu bilgilerin ne kadar gerçek olduğunu Çeşme’den Sakız Adası'na geçtiğimde gördüm. Hayranlıkla izledim. Ağaçların kabuklarından düşermiş damlalar, baktım yerler bembeyaz damlalarla dolu… Zamanı bekleniyormuş yerden toplamak için.
20.08.2015
Metin Bener sakız ağaçlarının fotoğrafını çekerken ben de ağaçlarla birlikte onu çekmiştim.
Yerdeki beyaz damlaları görüyorsunuz.
Damla sakızı sadece Yunanistan’ın Sakız Adası’nın güneyinde ve Türkiye’nin batısında Çeşme Yarımadası'nda yetişmekte. Ege ve Akdeniz Bölgesi’nin bitkisi. Sanayide yapıştırıcı ve cila olarak, ayrıca parfümeride kullanılıyor. Yemeklere ayrı bir tat verir, muhallebi gibi tatlılara eklendiğinde koku ve tat açısından oldukça lezzetlendirir.
Sakız ağacının erkeği ve dişisi var. Damla sakızı verimi sadece erkek ağaçtan oluyor ve bir ağaçtan ortalama 300-500 gram sakız toplanıyor. Ağaçların verim çağı 15-30 yaş arası.
Damla Sakızının Kullanım Alanları:
Damla Sakızı
Fotoğraf: ktb.gov.tr
Damla sakızından konu açılmışken birkaç kelimeyle Sakız Adası’nın, kumsalı ve denizinden dolayı tercih ettiğimiz bir köyünden de bahsetmek isterim.
Sakız Adası Limanı’nın yaklaşık 25 km batısındaki Lithi Köyü’ne giderseniz, aşağısında, harika bir koy içinde, çok güzel, popüler bir kumsal vardır. Suyu billur gibi… Butik bir otel (Almiriki Apart Hotel), birkaç balıkçı restoran, bir iki kafeden başka bir şey de yoktur.
İlk gidişimizde 'beni burada bırakın, aylarca kalayım' dediğimi hatırlıyorum. Koyun bir köşesinde küçük, özel balıkçı tekneleri, bir köşesinde istediğiniz balıkları tutmaya özen gösteren sevimli balıkçıları… Özellikle de bize muhteşem tazelikte balıklar ve deniz ürünleri sağlayan, bir baba ve kızının birlikte çalıştırdığı, kızının kendi adını verdiği Despina Restoran.
Almiriki Otel kafesinden görüntü, Lithi Beach
Fotoğraf: Fethi Denizmen
Baba-kız Despina Taverna’yı hem işletiyorlar hem de birlikte garsonluk yapıyorlar. Bol ve leziz yiyecekleri, günlük taze balıkları ve deniz ürünleri, güler yüzleri, zarafetleri, medeniyetleriyle bizlere de unutulmaz, iz bırakan geceler yaşattılar. Tavernasında canlı müzik yok, hatta kasette çalan müzik bile yok. Sadece masalardan gelen insan sesleriyle sakin ve sessiz bir yer.
Baba Yorgo ve kızı Despina
"O bir sakız ağacıydı, alelade Bir gün o yeşil sahile çıktı geldi O zaman bu zamandır memnun yerinden Seyreder bulutları, göğü, denizi
Titreşirdi rüzgarla güneşli yaprakları Ömür sürdü öyle hoşnut dünyasından Aydınlıktan uyku tutmazdı bazı gece Motor sesi duyulurdu uzaklardan
Tanrı adın işitmedi ömründe İnanmadan da madem yaşanıyor diye Rüzgarlı bir kıyıda, sevinç içinde Yaşamak dururken düşünmek niye?
Anmadı geçenleri bir defa bile Ne uğraşır mesut olan gelecekle? Bir avare misali, günü gününe, O bir sakız ağacıydı, yaşadı sade."
Can Yücel
Fethi Denizmen
15 Aralık 2020, Heybeliada
